Transitieverhaal #4
Groot durven denken
"Wil je ducktape plakken of iets groots neerzetten?"
Jan Kempers
Programmamanager duurzame ontwikkeling bij Heineken Nederland Supply
Jan Kempers is koploper in groot denken. Dat leidde ondermeer tot het succesvolle duurzaamheidsprogramma Groene Cirkels. Uit dit programma is onlangs Zero Emission Services ontstaan, een nieuw bedrijf dat de binnenvaart verduurzaamt met verwisselbare batterijcontainers.
Hoe ben je in aanraking gekomen met Transitiecoaching?
Ik ben in aanraking gekomen met Transitiecoaching op de transitietrajecten die ik voor Heineken ontwikkel. Dat is begonnen met de windturbines bij Heineken. Daar merkte ik dat we er voordeel van hadden als we het windturbineproject niet in als een geïsoleerd project presenteerden, maar dat we duidelijk maakten hoe dat project onderdeel was van een veel groter systeem. In het systeem zitten ook de belangen van de maatschappij, van de stakeholders van dat project. De turbines beïnvloeden het dagelijks leven van de omwonenden en als dat een positieve invloed is, dan hebben zij een belang om je hierbij te helpen, Dat betekent dat je de windturbines niet los kunt zien van de omwonenden. Het is belangrijk om te zoeken naar de verbinding tussen je essentiële stakeholders en je ambitie. Als je te geïsoleerd alleen naar je project kijkt, mis je de verbinding met het grotere geheel en dan riskeer je dat je (in dit geval) de belangen van de omwonenden uit het oog verliest, dan krijg je suboptimalisatie en dat is jammer. Door vanuit systeemdenken projecten te benaderen, ontstaat vaak een oplossing waar meer partijen van profiteren. De invloed van windturbines op het leven van omwonenden meenemen in het verhaal en hen laten meedenken over de kringlopen waar wij mee bezig zijn en samen zoeken naar het wederzijdse belangen, heeft het verkrijgen van toestemming voor het plaatsen van windturbines vereenvoudigd.
Pas later heb ik gemerkt dat ik altijd denk in systemen. Misschien dat dit is ontstaan vanuit mijn studie als microbioloog. Als microbioloog is het systeem een cel. Als je iets in de cel bestudeert, moet je er altijd alert op zijn dat dit onderdeel is van het ‘systeem’ cel en dat die verschillende onderdelen vaak een wederzijdse invloed hebben op elkaar. Dat betekent dat je de onderdelen van het systeem cel niet los van elkaar kunt zien en ook de reactie van de deelsystemen kun je niet los zien van de hele context. Je bijvoorbeeld wel een onderdeel een enzym isoleren en hiervan de kinetiek bepalen, maar de informatie die dat oplevert, is maar beperkt, want het is juist de interactie met andere onderdelen van een cel die je wilt bestuderen.
Wat heb je gedaan t.a.v. systeemdenken?
Wat ik vaak doe is het systeem aan alle deelnemers zichtbaar maken, zodat alle deelnemers het systeem ontdekken. Ik heb gemerkt dat dit nodig is, omdat ze anders niet goed kunnen meedenken in de belangen van een ander. En dan kunnen ze niet zien, dat een besluit van henzelf invloed heeft op de succeskansen van een kringlooppartner. En als die partner geen succes boekt, dan zit je weer in een keten en kun je geen kringloop creëren. Het is overigens vrij ongebruikelijk om je hele kringloop bij elkaar te halen. Dat alleen al maakt dat partijen beter begrijpen wat de impact van hun handelen op het grotere geheel is. Doordat ze dat snappen, zijn ze in staat om over hun eigen organisatiegrenzen heen mee te denken. En door hen met elkaar mee te laten denken, gaat de transitie werken en komen innovaties op gang.
Wat vraagt het begeleiden van transities van jou, van jouw persoonlijke leiderschap?
Dat zoek ik ook nog steeds, dat blijft een voortdurende proces. Het vraagt van mezelf vooral goed luisteren en het goed luisteren faciliteren in de groep. Dat is belangrijk, omdat partijen daardoor leren hoe de wereld van de anderen eruit ziet. En dat is een voorwaarde met elkaar een systeem te kunnen bouwen.
Wat was het effect van het veranderen van jouw gedrag in groepen?
Ik ben veel bewuster gaan handelen om het eigenaarschap in de wederzijdse afhankelijkheden goed te laten landen. Dat doe ik, door met alle partijen tegelijk te werken. Bijvoorbeeld als we een keten om willen zetten in een kringloop, dan heeft het geen zin om met alleen met mijn leverancier en mijn klant aan tafel te zitten om afspraken te maken. Ik wil dan samenwerken met alle partijen die onderdeel van de kringloop zijn en met hen allemaal tegelijk aan tafel zitten, zodat we allemaal iets bereiken.
Wat ben je anders gaan doen door in aanraking te zijn met systeemdenken, teamontwikkeling en innovatie?
Ik ben meer aandacht gaan geven aan de onderlinge relaties. En ik ben gaan kijken: heb ik alle systeemelementen aan boord? Heb ik alle partijen die nodig zijn om de systeeminnovatie te bouwen? Het is dan vervolgens belangrijk om interventies te doen, waardoor het eigenaarschap in de groep komt te liggen, want er is niet één partij die een systeeminnovatie tot stand kan brengen. Het is juist de samenwerking met meerdere partijen waarmee het lukt. Het gezamenlijke resultaat van wat de groep beoogt, moet in het midden van de partijen liggen, omdat je met elkaar aan het werk bent in een wederzijdse afhankelijkheid.
Wat wil jij nog leren, wat is jouw ontwikkelpunt?
Mijn stijl van communiceren moet nog meer erop gericht zijn op de overwegingen van een ander. En dat dan zo doen, zonder direct in een oordeel te vervallen. Ik loop vaak teveel op de troepen vooruit. Als ik dat doe, raak ik hen kwijt. Als ik dat merk, ga ik weer onderzoeken waardoor ik ze kwijt ben geraakt. Daarna probeer ik de verbinding weer te maken. Dat doe ik door weer nieuwsgierige vragen te stellen.
Wanneer heeft wat jouw betreft Transitiecoaching toegevoegde waarde?
Voor het oplossen van complexe opgaven heb je het nodig. Een complexe opgave heeft veel verschillende facetten en het heeft dus verschillende specialisten nodig om er stappen in te maken. En om specialisten met elkaar effectief te maken, is Transitiecoaching nodig. Het is nodig om de bruggen naar elkaar te kunnen slaan. Experts met dezelfde soort kennis vinden elkaar vaak wel, maar als er veel verschillende expertises aanwezig zijn, wordt het moeilijker.
Heb je contact met andere mensen die met een transitie bezig zijn?
Ja, voornamelijk met mijn collega.
Wat levert het je op door contact te hebben met andere Transitiecoaches?
Ik leer van hen en het brengt me dat ik sneller door de moeilijke passages heen kom.
Mis je nog iets dat ik niet heb gevraagd?
Ik vind dat mensen niet goed durven te dromen en dat ze vaak denken in kleine stappen, terwijl ze met elkaar de potentie hebben om veel grotere oplossingen neer te zetten, iets waar veel meer mensen profijt van hebben. Als ze te klein denken voelt het als een stukje ducktape plakken hier en daar. Neem het voorbeeld van palletfolie: als een organisatie ervoor kiest om met haar leverancier een oplossing te zoeken voor dit afval, dan is dat probleem wel opgelost, maar dan heeft niemand anders er wat aan. Als je een systeem bedenkt voor het recyclen van LDPE-folie, dan kunnen alle foliegebruikers daar gebruik van maken. Dan is de impact groter van je project, omdat je dan een systeem gebouwd hebt, waar alle partijen gebruik van kunnen maken. Ik zou wensen dat meer mensen het zichzelf gunnen om te dromen, dat ze beseffen dat we samen iets groots kunnen neerzetten. Dat is nog leuk ook.